23 jun Gelijkmoedigheid
“Zoals een berg onwankelbaar is door de wind, zo is het hart onbewogen door alle veranderingen” is een uitspraak van de Boeddha wijzend naar ‘gelijkmoedigheid’ als een van de vier hartkwaliteiten (Brahmaviharā). Het is een deugd in veel religies en vaak een direct resultaat van meditatie. De afgelopen dagen riep het een beetje verwarring bij me op. Ik merk namelijk dat ik – na al die jaren van meditatie – steeds uitgesprokener word. Ik ervaar meer onderscheidingsvermogen en geef steeds duidelijker aan: dit wel en dit niet. Het is vaak heel direct, helder en spontaan. Het ziet er alleen niet altijd uit als gelijkmoedig. Of het lijkt in elk geval niet op het plaatje dat ik er blijkbaar van heb.
Gelijkmoedig als een soort rustig, kalm en zen in alle omstandigheden. Je ervaart alles vanuit zijnsgelijkheid, zonder voor- of afkeur, bent wellevend en bescheiden en rust als een berg onverstoorbaar op je plek terwijl de wind om je heen raast. Dit beeld laat zich niet zo rijmen met dat ik mezelf juist soms meer ervaar als de wind in plaats van de berg. Gevangen in een plaatje om na te streven, zie ik nu, wordt gelijkmoedig bij mij eerder een soort onverschillig. Beziend vanuit de top van de berg wordt alles een beetje vlak, neutraal of zelfs gevoelloos. Alles is goed maar ik doe zelf niet meer helemaal mee. Het hart is eruit.
Gelijkmoedigheid vanuit openheid en stroming gaat veel meer om het ontspannen aanwezig zijn middenin de ervaring. Het is een soort ja zeggen, en dan niet in de zin van berusting of van alles toejuichen wat er gebeurt, maar eerder zoals bij het opstaan ’s morgens: in hoeverre ben ik bereid me bloot te stellen aan alles wat me die dag te wachten staat? Dus gelijkmoedig in steeds opnieuw open aanwezig blijven middenin de fijne en minder fijne ervaringen van dat moment. Het is dus niet een soort goed praten van alles wat zich aandient.
Door je bereidheid om je helemaal bloot te stellen aan de ervaring, hoe die zich ook aandient, zonder invulling of correctie, met huid en haar, ervaar je een gelijkheid zonder dat het afstandelijk wordt. Je staat niet los en ook niet boven of onder anderen. Je staat vol in het leven en bent in relatie met alles en iedereen. Onwankelbaar als een berg laat je je niet meenemen door alle veranderingen. Precies hierdoor ben je in staat om het ene van het andere te gaan onderscheiden. Gelijkmoedigheid helpt dus het ontwikkelen van onderscheidingsvermogen en het aangeven van grenzen. Je weet beter wat je wil waardoor een helder antwoord volgt: direct en spontaan.
Het hart blijft open en beweegt de hand. Je blijkt zowel de berg als de wind, (zijns)gelijk maar met een duidelijk eigen vorm. Je gaat zien dat ook je eigen handelen, het aangeven van je grenzen, een verandering is die spontaan komt en gaat.
Tot slot, blijkt al toetsend hier en daar, dat het woord gelijkmoedig een mooie samenvoeging is van gelijk, in de zin van nu meteen, in dit moment, moedig blijven in en bij alles wat zich aandient. Dat is eigenlijk in de kern waar het steeds weer om gaat.
