22 aug Blijf precies hier!

Precies hier en nu, als niets werkt, wat ga je dan doen? Deze fundamentele vraag van zenmeester en filosoof Shin’ichi Hisamatsu houdt me vaker bezig. Of het nu gaat over het pad van zelf-bevrijding of over mijn maatschappelijke bijdrage. Het werk is nooit af, de problemen te groot: waar kan ik beginnen en wat kan ik doen? Hoe kan mijn niet-vliegen, geen vlees en havermelk in de koffie bijdragen? Of mijn economische adviezen over een meer rechtvaardige verdeling? Het voelt soms uitzichtloos en zinloos.

Vaak wordt er in dit verband een vergelijking gemaakt met een marathon. Daar ben ik zelf nog nooit aan begonnen, maar volgens ervaren lopers kun je een marathon niet lopen wanneer je steeds met het eindresultaat bezig bent. Wel liep ik deze zomer in de Franse Alpen. Omhoog kijkend naar een berg leek het me onmogelijk daar te komen. Het bleek steeds opnieuw te gaan om het blijven waar je bent, om het plaatsen van de ene voet voor de andere, om zo zonder doel de top te bereiken. Precies dit is wat je ook in meditatie traint. Je brengt je aandacht steeds terug naar het huidige moment. Je gaat zitten zonder ambitie en opent voor alles wat aanwezig is.

Het bijdragen in de wereld lijkt hierop. Het vraagt om een heroriëntatie van daar-en-dan naar hier-en-nu. Je komt steeds opnieuw terug in het huidige moment zonder verwachting of hechting aan een resultaat. Er is wel een intentie of een richting maar vervolgens geen controle op de uiteindelijke uitkomst. Je zet kleine stapjes, zoekt een passend antwoord en probeert daarmee bij te dragen aan een betere toekomst, zonder te weten of dat wat je doet ook daadwerkelijk bijdraagt. Je doet wat je kunt, zonder te weten of het werkt. Zoals dus bij het beklimmen van een berg, de ene voet voor de andere. Dat is de grote uitdaging.

Normaal gesproken is dit niet-weten een moeilijk punt om bij te blijven, maar in meditatie is dit juist de plek waar je wil zijn. Waarom ga je zitten, waarom ga je op retraite? Je weet het gewoon niet, er is geen garantie of het bijdraagt aan wat dan ook. Maar precies dat is zo bevrijdend. Het volledig toestaan van twijfel en niet-weten, opent de deur voor het mysterie zelf, voor iets dat groter is dan jezelf. Waarbij dit niet iets is om te (be)grijpen, maar andersom met het openen grijpt het jou.

Zo zonder doel heeft mijn dagelijkse meditatie wel een resultaat. Hoe meer ik me onderdeel weet, hoe meer alle levende wezens me aan het hart gaan. Ik kan niet langer wegkijken en wil graag bijdragen. En als ik daarin het zicht soms verlies, dan is het fijn om weer terug te keren naar mijn meditatie-beoefening. Om te gronden in iets groters, te rusten in stilte en te openen voor de ruimte die er altijd al is. Zo versterken meditatie en vrij bijdragen elkaar en gaan ze wat mij betreft hand in hand.